Historia zabytku
Kościół filialny w Wełnie pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego powstał z fundacji Wojciecha Rydzyńskiego, dziedzica dóbr wełneńskich, cześnika kaliskiego, potem kasztelana lędzkiego, oraz jego żony Anny z Proskich. Zbudowano go w 1728r na miejscu wcześniej istniejącego kościoła drewnianego, a dekorację wnętrza oraz wykonanie wystroju powierzono franciszkaninowi, Adamowi Swachowi z poznańskiego klasztoru franciszkanów.
Decyzje o budowie kościoła podjęto wobec popadającego w ruinę kościoła parafialnego w Parkowie, bez uzgodnienia z władzami kościelnymi. Na ich akceptację oczekiwano do 1731 r. i dopiero wówczas kościół został konsekrowany. Fundator zmarł w 1730 r. nie doczekawszy tej chwili.
W 1846 r. majątek Wełna dostaje się w ręce niemieckie. Kolejni właściciele, niekatolicy, nie opiekują się kościołem, a wręcz zakazują parafii oraz mieszkańcom dokonywania niezbędnych napraw i remontów.
Wizytacja z 1862 r. mówi o katastrofalnym stanie kościoła i możliwości jego zawalenia. Prace remontowe podjęto jednak prawdopodobnie dopiero w ostatniej ćwierci XIX w.
Kolejny remont miał miejsce w 1. 30-tych XX w . i obejmował, oprócz napraw o charakterze budowlanym, również prace przy odnowieniu polichromii. Żadna dokumentacja z przeprowadzonych wówczas prac nie zachowała się. Jak wynika z przeprowadzonych w 1978 oraz 2002 r. badań konserwatorskich oraz technologicznych, polegały one na niemal całkowitym przemalowaniu „po formie” zachowanych fragmentów malowideł ścian i stropów w technice klejowej lub chudej tempery, w sposób bardzo uproszczony i prymitywny. Można sobie wyobrazić, że podczas tych prac duża część istniejącej jeszcze oryginalnej, lecz na pewno złuszczającej się i osypującej polichromii uległa bezpowrotnemu zniszczeniu.
Jak wynika z archiwaliów przechowywanych przez WKZ a Poznaniu, bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej ogólny stan kościoła był bardzo zły. W 1946 r. wymieniono spróchniałe gonty. W 1948 r. decyzją Konserwatora Generalnego rozpoczęto remont obejmujący prace budowlane: częściową wymianę podwaliny i nasycenie jej karboliną, częściową wymianę belek przy ścianie nawy bocznej, wymianie krokwi dachowych i belek stropowych nad nawą, chórem, wyjściem na chór i transeptem, nasycenie karboliną gontów i gzymsów, prawie całkowitą wymianę wieżyczki na sygnaturkę nad wieżą, założenie rynny, wymianę stropu w zakrystiach, wymianę starej podłogi dębowej na nową, z zachowaniem układu i gatunku drewna oraz przełożenie ceglanej posadzki w sobotach.
Od lipca 1951 do września 1952 warszawski oddział Pracowni Konserwacji Zabytków wykonał prace konserwatorskie przy malowidłach. Prace obejmowały całość polichromii. Powierzchnię oczyszczono i częściowo usunięto przemalowania z 1. 30-tych. Przeprowadzono wymianę spróchniałych desek stropu (w partii nawy i transeptu), przeklejając malowidła na nowe podłoże (?), natomiast zniszczone partie malowideł częściowo zrekonstruowano (partie architektury), częściowo zaś uzupełniono plamą neutralną w technice jajowej (sceny figuralnej). Całość utrwalono roztworem kleju kazeinowego i zabezpieczono formaliną.
Jednocześnie, na skutek ataku grzyba, powtórnie wymieniono drewnianą podłogę w kościele.
Jesienią 1953 grupa górali z Zakopanego wykonała wymianę gontów. Kolejną wymianę gontów oraz szalowania zewnętrznego kościoła wykonano w połowie 1.80-tych.
Prace konserwatorskie przy polichromiach stropów i ścian oraz wyposażeniu nieprzerwanie od 2002 r.